BIOINDYKATORY

2023-11-05 ozelichowska Comments Off

Zapraszamy do przeczytania pierwszego artykułu z naszej nowej serii „FOLGOS o ekologii”. Przedstawimy w niej niezwykły świat ekosystemów, wpływu człowieka na środowisko, a także formy ochrony przyrody.

Dbajcie o środowisko razem z nami!

BIOINDYKATORY – CZYM SĄ I JAKICH INFORMACJI MOGĄ NAM DOSTARCZYĆ?

Bioindykatory, to żywe organizmy, których zachowanie w środowisku jest dla nas swoistym alarmem przed zagrożeniem. Są one organizmami wskaźnikowymi, dzięki którym możemy zaobserwować wczesne zmiany w ekosystemie. Ich wyjątkowość polega na natychmiastowej reakcji na wszelkie odchylenia od normy w środowisku – mają bardzo niską tolerancję na zmiany stopnia zanieczyszczenia, wilgotności, dostępu do światła  i temperatury.

Wybrane bioindykatory wód

Najbardziej znanymi i pracowitymi indykatorami są małże, takie jak Szczeżuja wielka (Anodonta cygnea), która od ponad 25 lat „współpracuje” z poznańską firmą Aquanet i stoi na straży czystości wody wodociągowej. Gatunek ten, cechuje nagła i zauważalna reakcja na wzrost stężenia substancji chemicznych, mogących prowadzić do zanieczyszczenia wody pitnej. Zmiana stopnia otwarcia muszli każdej z pracujących małż, powoduje natychmiastową analizę i uruchamia system alarmowy.
Po przepracowanym etacie (trwającym około 2 miesiące), szczeżuje udają się na zasłużoną emeryturę i wracają do naturalnego zbiornika wodnego.

Indykatorem wód o niskiej jakości są sinice, które reagują na zwiększenie w niej ilości pierwiastków, takich jak potas, azot czy fosfor – to one odpowiedzialne są m.in. za niekontrolowany zakwit akwenów. Konsekwencją tego zjawiska jest nie tylko brak przydatności wód do spożycia, ale także niemożność korzystania z niej w celach rekreacyjnych. Wiele gatunków sinic, zdolnych jest do produkcji biotoksyn, które powodują u ludzi i zwierząt objawy podobne do zatrucia pestycydami.

Wybrane bioindykatory gleb

Dzięki monitorowaniu indykatorów gleby możemy nie tylko określić występowanie w niej określonych minerałów, ale także rozpoznać jej typ. Gatunki przydatne w określaniu stężenia wapnia to między innymi miłek wiosenny (Adonis vernalis), fosforu – koniczyna biała (Trifolium repens), azotu – pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i żywokost lekarski (Symphytum officinale). Ważnymi wskaźnikami żyznych gleb są podagrycznik (Aegopodium podagraria) oraz komosa (Chenopodium album), których rozwój na danym terenie, świadczy o przystosowaniu do uprawy wymagających roślin, takich jak: kapusta, pomidor, ogórek.

Wybrane bioindykatory powietrza

Bardzo znanym i powszechnym indykatorem stanu powietrza jest organizm o idealnej symbiozie pomiędzy grzybem i glonem – Jego Wysokość Porost. Porosty to tzw. organizmy pionierskie – są zdolne przetrwać w każdych – nawet skrajnych warunkach takich jak: susza, bardzo wysoka lub niska temperatura. Zgrany duet dwóch organizmów daje możliwość adaptacji do zmian – samożywny glon dostarcza pokarmu, a dobrze zbudowany i postawny grzyb ochrania swojego partnera, przytwierdza do podłoża oraz zapewnia dostęp do wody i soli mineralnych.

c.d. artykułów w cyklu „FOLGOS o ekologii” już wkrótce 😊

BIBLIOGRAFIA

    1. Kees J.M. Kramer, Henk A. Jenner & Dick de Zwart, 1989, The valve movements response of mussels: a tool in biological monitoring, Hydrobiologia, 188/189: 433-443.
    2. https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D39ZghqxJ
    3. https://portalkomunalny.pl/malze-pilnuja-jakosci-wody-od-25-lat-395435/
    4. http://www.zycieaklimat.edu.pl/porosty